Inleiding

‘Leadership is overglorified’ riep Derek Sivers in zijn TEDx video uit 2010 over leadership lessons from a dancing guy, how to start a movement. Het was bij de lancering van deze video een heerlijke verfrissende blik en nog wat mij betreft. Er wordt nog veel meer geschreven over leiderschap en zo mogelijk wordt er nog meer gedaan aan leiderschapsontwikkeling. Vrijwel altijd gaat het over eigenschappen en kwaliteiten die grote leiders hebben, dikke boeken, planken vol worden er inmiddels mee gevuld. Heel veel van deze boeken worden geschreven vanuit een context waarin in leiderschap plaatsvindt. De meeste ruimte in deze boeken wordt vaak ingenomen door het duiden van deze context. De context oftewel de wereld waarin wij leven is continue in verandering en dus zullen de boeken voorlopig nog wel blijven komen. Leiderschap is in de basis echter volgens mij niet of nauwelijks aan verandering onderhevig. Sterker nog leiderschap is voor mij al eeuwen hetzelfde en in mijn beleving terug te brengen tot 1 zin:

Leiderschap is het ontsluiten van wijsheid en dit wijs toepassen.

Wijsheid

De belangrijke sleutel hierin is het begrip wijsheid want dat heeft wat mij betreft een aantal karakteristieke eigenschappen die heel veel vertellen over leiderschap, of op zijn minst over hoe ik naar leiderschap kijk.

Wijsheid is op de allereerste plaats niet persoonlijk. 

Wijsheid is overal om ons heen, in de natuur, in het moment via dat wat zich aandient of op een plek. De persoon heeft er in meer of mindere mate toegang toe afhankelijk van hoe de egostructuren van die persoon in de weg zitten. Egostructuren regelen alles om zichzelf in stand te houden en dienen de persoon en niet wijsheid. Bij sterke egostructuren en dus veel aandacht voor de persoon is het moeilijk om ruimte te maken voor de toegang tot wijsheid, toegang tot het grotere geheel. Hiermee kom ik bij het volgende punt.

Wijsheid is in het moment dienend aan het grotere geheel.

Het gaat niet over jou en mij het gaat altijd over het grotere plaatje. En de waarneming van het grotere plaatje is vaak tijdelijk en contextueel, vandaar de hoeveelheid aandacht voor de context bij leiderschapsliteratuur. Het principe eronder is echter dat de te ontsluiten wijsheid altijd contextueel is en dat de aandacht niet naar de context hoeft te gaan. Alleen is het grotere geheel echter niet of nauwelijks te overzien en daarom is het volgende punt zo belangrijk.

Wijsheid ontsluit je met een groep en niet alleen.

Omdat iedereen zijn of haar beperkingen en invalshoeken heeft op de niet persoonlijke wijsheid is het cruciaal deze met meerdere mensen te ontsluiten. Wijsheid is zoveel groter dan ooit door 1 persoon te bevatten valt, dat het goed is het bevattingsvermogen van een groep te gebruiken.

Eerst bij jezelf

Het niet persoonlijke van wijsheid maakt dat leiderschap eigenlijk ook onpersoonlijk is in tegenstelling tot het beeld van leiderschap dat vaak word neergezet in de vorm van grote sterke leiders. Als je leiderschap al persoonlijk zou kunnen maken dan zou dat zijn door het ontsluiten van de toegang tot wijsheid bij anderen. Om het echter bij anderen te kunnen ontsluiten moet je eerst zelf ervaren wat het vraagt om het bij jezelf te ontsluiten. Het is geen bezit, het is ook niet iets dat je doet, als het al iets is dan is het iets dat je ervoor laat. De grootste ondermijning van wijsheid is wat mij betreft de mogelijke verstrengeling van de ontsloten wijsheid met de egostructuren en toe-eigenen van deze wijsheid door het ego. ‘Heb IK dat even mooi gedaan zeg!’

Aangezien leiderschap niet persoonlijk is is het ook goed om persoonlijk leiderschap te duiden. Persoonlijk leiderschap is wat mij betreft de verantwoordelijkheid nemen voor het blootleggen van de eigen egostructuren. Door ze te te ontdekken, te bekijken en te doorzien wordt de ruimte gecreëerd waarin wijsheid het werk kan doen. Ik vermoed dat de hoeveelheid klappen die de egostructuren hebben gekregen toenemen met de leeftijd die iemand heeft en daarmee neemt de toegang tot wijsheid ook toe met de leeftijd. Dit is echter wat mij betreft een vermoeden en zeker geen wetmatigheid.

En dan?

Heel leuk al dat gepraat over wijsheid maar wijsheid is niets als je er niets mee doet. Het is in de realisatie dat wijsheid tot uitdrukking komt. Hiermee kom ik bij het laatste stuk van de zin over wijsheid, het wijs toepassen ervan. In wat meer woorden bedoel ik hiermee dat er vanuit de gezamenlijk opgehaalde wijsheid een wijs besluit genomen wordt.

De sleutel hiervoor is wat mij betreft tijd. De makke van deze tijd is echter dat het lijkt wel of er nergens meer de juiste tijd voor genomen wordt. Door echter de tijd te nemen en te vertragen en met name te verstillen komt het besluit vanzelf, ook met een groep. Dat vraagt vertrouwen en afstemming, twee begrippen die juist ook prima gedijen bij meer tijd. Het mooie van tijd is dat het eigenlijk een illusie is van de egostructuren. Als we deze echter minder ruimte geven dan krijgen we de buitentijdse ruimte waarin wijsheid kan werken.

Meer

De uitdaging waar we in deze steeds sneller veranderende omgeving dus voor staan is om juist niet in deze snelheid mee te gaan. Afstand nemen en vertragen en verstillen als toegang tot wijsheid en als basis voor wijs leiderschap. Wie wil hier nou niet meer van?