A story has to be told…

Het is de titel van een fijn boek dat ik een jaar of tien geleden in bezit kreeg en dat toen al tien jaar oud was. Het gaat over de kracht van verhalen met metaforen als interventiemethode in onder andere organisatie-ontwikkeling. Er is veel veranderd in de tussenliggende 20 jaar en ik durf te stellen dat storytelling niet meer weg te denken is als skill. Een goed verhaal is de sleutel tot goede games, goede plannen, goede communicatie, persoonlijke ontwikkeling en goede interventies. Het vertellen van verhalen is volgens mij nog ouder dan dat we als mensheid om het vuur zitten. Het zit diep verankerd in ons menselijk DNA en vormt een belangrijk bestanddeel van onze samenleving.

En tegelijkertijd lijken we een beetje door te draven met het maken van verhalen, met name op persoonlijk niveau. Het maakt dat ik hier een blog aan wijdt.

Te veel verhalen

Ik zie een aantal fenomenen waar we in doordraven als het om verhalen gaat. Als eerste het fenomeen op algemeen niveau, waarop het lijkt of tegenwoordig alles een verhaal moet hebben of zijn. Zeker een verhaal kan functioneel zijn maar realiteit is zichzelf en het verfraaien van de realiteit met een verhaal verhult wat mij betreft ook het rauwe en wezenlijke dat het leven ook is. Het lijkt wel of we ons liever in slaap laten sussen door een fraai verhaal dan dat we bijvoorbeeld emoties werkelijk durven voelen.

Niet (meer) functionele verhalen

Als tweede het fenomeen dat er zowel op organisatie niveau als zeker ook op persoonlijk niveau hardnekkig vastgehouden wordt aan wat ik noem niet (meer) functionele verhalen. Je kent het misschien wel, die persoon die ooit in een grijs verleden iets heeft meegemaakt en daar nog steeds een groot gedeelte van hun identiteit op baseren. Of die organisatie die vastzit in het patroon van de markt waarvan ze zeggen dat ze er geen invloed op hebben. Het verhaal is al lang geweest en de realiteit heeft inmiddels wat anders opgediend maar er wordt vastgehouden aan dat wat was. Je mag een verhaal echter ook achter je laten.

Maak me los

Dat achterlaten van een verhaal is vaak lastig omdat het zich zo heeft vastgezet. Het heeft wat mij betreft grotendeels te maken met de wereld waarin we leven met een krachtige combinatie van technologie en maatschappelijke druk.

In onze hang om een eigen plekje onder de zon te verwezenlijken is het hebben van een uniek persoonlijk verhaal in deze verregaand geïndividualiseerde maatschappij namelijk een groot goed. Het persoonlijke verhaal is het meest krachtige verhaal dat we naar buiten en onszelf keer op keer vertellen en waarmee we onszelf tegelijkertijd vastzetten.

Verzinsel

De crux is namelijk wat mij betreft het ontnuchterende en relativerende besef dat dat wat je ik noemt voor een groot deel een verzinsel is. Net zoals ik anderen zie zoals ik denk dat ze zijn, en anderen mij zien zoals zij denken dat ik ben, zie ik mezelf zoals ik denkt dat ik ben. En dat is allemaal gebaseerd op verhalen die ik over mezelf vertel, die ik van anderen over mij hoor en die ik op allerlei andere manieren aangereikt krijg. Van DNA, karakter en gedragsprofielen tot enneagrammen, horoscopen en familiesystemen, de verhalen zijn eindeloos en het verzinsel dat ik is wordt steeds (meer) bestendigt. Het is daarbij maatschappelijk natuurlijk wel de bedoeling dat ik dat goed tot uitdrukking laat komen in bijvoorbeeld mijn werk.

Nadruk

Met technologie in de vorm van social media en moderne smartphones zie ik er nog een facet bijkomen waarmee we dat verzinsel nog meer bestendigen. De selfie is wat dat betreft de meest ultieme bevestiging van het verzinsel dat we zelf zijn. Het is voor mij de bevestiging van kijk mij en mijn leven eens uniek zijn. Het leven zelf is daarbij inderdaad uniek maar het verhaal dat ik dat ben is nog steeds niet meer dan een mooi verhaal. Toen ik zelf eens goed keek naar over hoeveel ik in mijn leven ga, bleek dat toen ik heel eerlijk was veel minder te zijn dan mijn ego eigenlijk lief is.

Toekennen

Het feit dat we daarnaast van alles met verhalen aan dit ik toekennen is ook zeer logisch. Tijdens mijn me-time die ik onlangs had in de Lechtaler Alpen viel het me bij mezelf op hoeveel ik aan mijn ik toekende. Van de verhalen over wat goed ik de wandeling had gedaan, tot hoe snel ik had gelopen, tot hoeveel spierpijn ik had, tot hoe lastig ik het vond mijn eigen verhalen los te laten. Alles werd toegekend aan wat ik deed. Maar wat had ik nou wezenlijk gedaan? Mijn lijf bijvoorbeeld doet zichzelf, dat is gegeven, daar komt eigenlijk geen ik aan te pas en ook mijn gedachten leiden hun eigen leven.

Helder zien

Volgens mij wordt het achterlaten van verhalen een stuk eenvoudiger als we ons ik op een gezonde manier een stuk helderder leren zien. Neem je de volgende keer als je een verhaal tot je neemt, eens voor om er op een gegeven moment ook weer afscheid van te nemen, zeker als het je niet meer op een gezonde manier dient. Verhalen zijn krachtig, verhalen zijn soms mooi, soms lelijk, soms naar en uiteindelijk ook gewoon dat, maar verhalen. En die selfie’s? Ach dat snap je nu vast zelf wel…