De macht ligt daar waar de complexiteit is

In mijn werk als innovatieadvsieur wordt de term keten veelvuldig gebezigd. In dit kader hebben we het vaak over de keten van grondstoffen, via halffabrikaten en producten naar de markt. Ik neem als voorbeeld ons eten. Als je een pot paprikasaus bij de Albert Heijn koopt dan is de supermarkt de laatste stap in de keten. Ga je vanaf dit punt verder terug de keten in dan ga je vaak via een fabrikant naar de toeleveranciers van die fabrikant. Deze toeleveranciers zijn vaak groothandelaren en/of en of verkoopcombinaties. Pas hierna kom je uit bij de teler die de paprika’s verbouwt.

Zoals bovenstaand voorbeeld zijn er heel veel verschillende ketens.

Om het punt dat ik wil gaan maken toe te lichten werk ik nog een keten wat verder uit, in dit geval die van auto’s. Doorgaans wordt een auto bij een autodealer/garage gekocht, deze betrekt de auto van de organisatie die in het desbetreffende land de importeursrechten heeft. Deze importeur betrekt de auto van de fabrikant. De fabrikant zorgt op zijn beurt voor de assemblage. Voor het samenstellen van een auto krijgt hij onderdelen aangeleverd van een keur aan toeleveranciers, van velgen via banden naar electronica, abs en esp systemen ga zo maar door.

Wat mij is opgevallen als ik naar ketens kijk, is dat er vrijwel altijd één partij in de keten is waar de concentratie van de macht ligt. Als we teruggaan naar het auto voorbeeld dan zie je dat de dealer bedrijven nauwelijks marge hebben, de toeleveranciers afgeknepen worden en de fabrikanten het over het algemeen het beste boeren. De recordwinsten van zowel, Volkswagen als BMW spreken wat dat betreft boekdelen. Dit wil niet zeggen dat autofabrikanten niet failliet kunnen overigens, vraag maar eens aan GM…

In het voorbeeld van onze voeding hoor je als je met partijen in de keten spreekt dat de macht overduidelijk bij de supermarkten ligt. De 4 a 5 inkopers van de grote ketens (Ahold, Jumbo etc) bepalen wat producten mogen kosten waarbij aan het eind van de lijn bij de producenten van bijvoorbeeld paprika’s en aardbeien de marges vaak zeer zeer gering zijn. Dit soort bedrijven kunnen vaak alleen overleven omdat ze veel onbetaalde uren in hun werk steken en omdat het er vaak meer zijn valt het niet op als er af en toe 1 omvalt. Op persoonlijk niveaus zijn dit natuurlijk gewoon drama’s.

In de autoindustrie zie je een vergelijkbaar principe. De dealers werken met marges van 1% à 1,5 % en de winsten worden gemaakt door de fabrikanten. Als er een dealer omvalt is dat niet zo erg, er zijn er nog genoeg in de regio, het gaat immers om het merk en de belevenis en niet bij wie je het koopt.

Ik heb er overigens heel bewust gepercipieerd bijgezet want met de juiste experts is veel te bereiken. Volgens mij is er een groot belang van de bestaande machtshoudende partijen om deze balans te houden zoals hij is. Stofwolken creëren om de schijn op te houden dat het daadwerkelijk allemaal heel complex is hoort hier bij. Omgekeerd zou je misschien zelfs kunnen stellen dat daar waar complexiteit gecreëerd wordt er waarschijnlijk een partij is die er baat bij heeft de macht te behouden.

Wat bij mij na deze analyse achterbleef was een voor mij belangrijke vraag. Is het wenselijk dat er sprake is van een dergelijke onevenwichtige verdeling, met name van inkomsten?  In het verlengde hiervan, zijn de grote marktpartijen zoals de autofabrikanten en de supermarkten op de lange termijn gebaat bij een gebrek aan loyaliteit en een gebrek aan betrokkenheid die dit in mijn beleving veroorzaakt? Ja vanuit deze onvrede komen nieuwe initiatieven maar als we elkaar het licht in de ogen gunnen zijn we volgens mij een stuk gezonder en duurzamer bezig. Op een hoger niveau zouden we zelfs kunnen pleiten voor een versimpeling van veel ketens en processen. Zo zorgen we er in ieder geval voor dat er sprake is van een meer evenwichtige machtsbalans.